• Praia
  • 29℃ Praia, Cabo Verde
Raboita di Rubon Manel
Cultura

Raboita di Rubon Manel

I SÉNA

Nhu Aniba e un grandi propetáriu di txon di sekeru na Santa Katrina. Trás di un sekretária xintadu e ta papia ku kiriadus: Kalistru, Djuzé Pinpin, Manel di Britu ku Djon Di Kininha. Kiriadus sta bistidu di Xupai, ku kalsa pe kurtu, kamisa manga kurtu, kor di kakí, kapaseti branku na kabésa, bóta na pe ku meia te kanéla. Es sta ku kaseti na préga.

NHU ANIBA – Nha armun Mariâ Nazolina ben kexa-m ma mudjeris sa ta kanba-l na lugar ta kata purga sen se órdi.

DJON DI KININHA – Nos nu ka sabia si es ka pode kanbaba, senhor Aniba.

NHU ANIBA – Ka nhos dexa ningen kanba pa bai kata purga dentu nos kau.

MANEL DI BRITU – Nhu pode fika diskansadu, patron. Sima dja nhu fla-nu li go pa nu ka dexa-s kanba, nu ka ta dexa.

NHU ANIBA – Kaba, txeu des nen dismu es ka paga anu pasadu… sen burónha es ta justufika ma azágua ka da.

DJUZÉ PINPIN – Si azágua ka da e nho ki ten kulpa? E nho ki e Nhor Dés?

NHU ANIBA – Di gosi pa frenti nhos fika-m ku odju na es.

MANEL DI BRITU – U ki nu sa ta mesteba, éra so órdi di nho.

NHU ANIBA – I nha órdi e pa kunpri.

DJUZÉ PINPIN – Konserteza.

KALISTRU – Si es bai armadu en rafilóna es ta atxa-nu la xintadu nu ta spera-s.

DJON DI KININHA – Nu ta nxina-s módi ki nos patron ta ruspetadu!

KALISTRU (pa kes otus) – Nhos nu bai! (Pa patron) Nhu da-nu konlisénsa!

Es ta da meâ vólta es ta sai.

II SÉNA

Felisiana sa na múi midju, Nha Suzana kanba ku rostu runhu, mutu tristi.

FELISIANA – Ki rostu e kel-la, mamá?!

NHA SUZANA – N bai pa N ba kata un mo di purga pa N odja si N ta bendeba, pa N kunpraba un pósta di atun pa nu ben kusia ku xarén, kes Xupai lakarionsis di Nhu Aniba nega dexa-m.

FELISIANA – I pamodi ki es ka dexa-nha? Es ka sabe ma e nos ki ta simia la? Ma la e nos lugar?

NHA SUZANA – Es fla ma Nhu Aniba ku Nazulina se armun ka kre pa nu kata purga na ses kau.

FELISIANA – Nha ka meste fika tristi. Ki ta da ramedi e Nhór Dés.

NHA SUZANA – Kaba go, oxi da-m uma gana di kume xarén ku atun!

FELISIANA – Fartura inda ta torna ben un diâ sertu.

NHA SUZANA – Deós ta obi ku bo, nha fidju fémia!

FELISIANA – N ta lenbra kantu ki azágua daba últimu bes! Nes tenpu li midju dja staba bunitu! Bongolon dja ká botaba talu… bolunbolu dja purbada.

NHA SUZANA – Fodjada dja staba grandi i txon staba ben modjadu. Barsera staba fadjuda, kabelu di midju dja komesa sekaba.

FELISIANA – Daba kumida ki nu ka tenba pundi poba. Ngarnel subi, tudja intxi, mandióka ku batata fika na saradu ta straga. Nbáki ku bóka-ratu bira nen ka ta ligadu.

NHA SUZANA – Daba kumida ki fixon kréka podu nomi: «Paga-m N panha-u».

FELISIANA – Tanbe nha ka odja módi ki nu pasa? Dasdi kel bes kumida ka da más. Kiriaturas kre brinka ku tudu kusa! Te ku Nhór Dés… mas tanbe es atxa bon kusa brinka ku el!

NHA SUZANA – So pamodi nu ta paga nos moku. Kenha ki debe ku kenha ki ka debe kutudu.

FELISIANA – Mas kenha ki debe ta paga más txeu. Aes es ta paga li na téra, es ta bai npresta kónta riba la na Seu kel ó ki es móre. (E bira pa e sai) Dexa-m bai djobe si galinha dja poi, N ta panha dos obu nu ta ben frita nu ta poi riba xarén.

NHA SUZANA – Es debe dja poi. N rastixa-s na palmanhan.

FELISIANA – Kel franginha katxu-nu inda ka poi, mamá?

NHA SUZANA – Dja e poi sin. E poi trizonti. Kel otu go… kel fidju di galinha-fenhi… poi ontonti, mas e poi obu bazalisku.

FELISIANA – Purmeru obu ki galinha ta poi kuazi senpri e obu bazalisku.

NHA SUZANA – Sigo, galinha fenhi e pa korta-l biku pamodi ontordiâ N atxa-l ta bebe se obu ki e poi!

E sai, Felisiana kontínua ta mui.

III SÉNA

Kiriadus sta sakedu, kada un na un kantu di lugar, ku pérna abertu, mo maradu pa trás, ku ses kaseti na ladu. Juvina txiga ku meninu bonbudu na kósta, ku balei na mo, e pasa na Manel di Britu.

MANEL DI BRITU – Ei! Napundi ki bu sa ta bai?

JUVINA – N sa ta bai kata uns dos gransinhu di purga la lugar.

MANEL DI BRITU – Napundi?!

JUVINA – Na lugar undi N ta símia. Undi N ta paga dismu tudu anu.

MANEL DI BRITU – Bu ka pode kanba na lugar.

JUVINA – N ka pode kanba pamodi?! Dja bu skese ma tudu anu e mi ki ta simia kel lugar li?

MANEL DI BRITU – Tudu anu bu ta símia midju ku fixon! Ka purga.

JUVINA – Purga teoxi ningen ka símia. Deós ki po-l li pa se kiriaturas panha.

MANEL DI BRITU – Dja N fla-u ma bu ka ta panha.

JUVINA – Ma N ka ta panha?! Kenha propi ki ta stroba-m? Fla-m si mi N ta paga nha dismu, N ta simia nha midju ku nha fixon, N ta fase azágua, óras ki da N ta raparti na metadi-meiu ku patron, N ka pode panha purga?

MANEL DI BRITU – Kel ó ki Nhor Dés poi purga nâse dentu bu txon… bu ta panha óras ki bu kre. (E ta ri) Mas na kel bu txon la… uniku kusa ki ta nâse e meninu!

JUVINA – Inda ben ki na nha txon ta nâse meninu. Pamodi na di bu mai ta nâse gardion, moda bo! Fidju’l pu….

MANEL DI BRITU – Ka bu koba-m na nha mai!

JUVINA – Mi N ka koba-u. Bo bu fla ma na nha lugar ta nâse so meninu… N fla-u ma na di bu mai go, nen meninu ka ta nâse. Pamodi abo bu ka nen algen!

MANEL DI BRITU – Bon! Dja N fla-u pa bu pára. Nhu Aniba da-nu órdi pa nu ka dexa ningen kanba na lugar pa panha purga.

MANEL DI BRITU – Ki Nhu Aniba propi fla-u?

MANEL DI BRITU – Nen na di-sel, nen na di Nazulina se armun pa ka panha purga.

JUVINA – Kenha e kel Nhu Aniba li?

MANEL DI BRITU – Da pa dodu! Bu ka sabe kenha ki e Nhu Aniba dus Reis Borzi?

JUVINA – Náaaah! N ka konxe-l. Bu ka ta nportaba fla-m el e kenha?

MANEL DI BRITU – Bon… dja N abiza-u pa bu ka kanba. Ago, bo ki sabe.

JUVINA – Si bu ka kre pa N kanba, Nton ben pega-m.

E da rinkada, Manel di Britu txoma-l.

MANEL DI BRITU – JUVINA!

JUVINA – Bai bu ba fla Nhu Aniba dus Reis Borzi, ma N manda fla-l, ma kantu N ta djuntaba mo pa N rosaba lugar… kantu N ta simiaba, N ta poba meninu pekinoti dentu lumi sol pa tadjaba korbu ku pelada, N ta mondaba, N ta ramondaba, te N korta flor, ma N ka odja nun stapor di kapatás, nen el pa djuda-m, o pa da-m un djuda.

Juvina avansa pa bai, Manel di Britu tenta stroba-l es fitxa lutu. Diséna ku Nhafuka soma pa ladu undi ki Djuzé Pinpin sta sakedu ta sisti séna, bóka kaladu.

DISÉNA – Mas Djuzé, pa bu ta fika sakedu bu ta odja omi ta dagi na mudjer… ku kiriansa bonbudu na kósta, bu ka ta nen fase nun getu?! Nen pa bu tadja?!

DJUZÉ PINPIN – El e ka sa ta dagi na el.

DISÉNA – Nton kel-la e kusé ki e sa ta fase ku el? Mi N ka sta obi toki pa N fla ma es sta badju!

DJUZÉ PINPIN – Manel so tadja-l pa e ka kanba na lugar, e kre kanba afórsa.

NHAFUKA – Pamódi ki e sta stroba-l kanba na se lugar ki e ta símia tudu anu?

DJUZÉ PINPIN – Nhu Aniba fla pa nu ka dexa ningen kanba pa panha purga.

NHAFUKA – Nton tanbe anos, mi ku Diséna, nu ka pode kanba pa nu panha un mo di purga?

NHANHA BONGOLON (soma pertu di Kalistru) – Oh omi sen korason, bu ka ta rabate mudjer ki omi sa ta sota bu dianti, ku un kiriansa riba kósta bonbudu?

KALISTRU – Nu dexa-s pa la es ta disgadja. E ka nada ku nos.

Nhanha Bongolon da uma skarera pa Manel di Britu, e pega-l na petu kamisa, Manel di Britu na futi-futi, lolo kai di kósta. Nhanha munta riba del, rinka-l kaseti prega fulia, bafatia-l, labanta saia tapa-l kabésa ku el, mixa-l dentu bóka. Djuzé Pinpin bai pa ba djunta pa se koléga, Diséna ku Nhafuka pega-l da ku el na txon, subi riba del, bafatia-l tanbe. Kalistru bai tenta djunta pa Djuzé Pinpin, Nhafuka labanta di riba Djuzé Pinpin, panha kaseti di Manel di Britu ki Nhanha Bongolon fulia, djuguta el ku Kalistru te ki Kalistru sai kóre.

IV SÉNA

Nhu Aniba, mutu xatiadu, kaba skrebe un karta e le dentu del.

NHU ANIBA [V. O.] – “Exselentísimu senhor Governador, Artur Marinha di Kanpus. Antis di más nada N kre konprimenta-nho i da-nho boas vinda na es terinha ki tudu algen ta txoma di “Téra di morabéza”. N sabe ma nhu toma pósi inda ka ten más ki un mes dretu, mas, pa nesesidadi ki N ten di papia ku nho, ka dexa-m spéra más ki si. Pur isu, N skrebe-nho kel karta li, pa N fla-nho dos kusa: Un grupu di mudjeris vadias invadi txon di nha mána, Mariâ Nazulina, na lokalidadi di Rubon Manel di Santa Katrina, pa es bai furta simenti di purga seku pa es bai bende. I nes mumentu ki sta kel somedianti krizi li, ki sta fómi ku karastiâ pa tudu kau, kel purga li nu ta manda bende-l na Európa, pa bon dinheru, ta bai fasedu sabon ku el, ta fasedu seti purga i e ta da-nu grandi djetu li na nos téra. Nton, N da nhas kapatás órdi pa ka dexa-s kanba na nos lugar. I kantu es strobadu kanba pa es bai furta, kes dizorderas, ramantxadas, ragatxa pe na txon fla ma es ka ta obudese órdi di ningen. Es butuperia nhas Xupai, i un des propi, un mudjer otrevi na ragasa saia i mixa-l dentu bóka. Pur isu, N ta spéra ma nhu ta toma medida ku es na sériu i, pa susegu di nos moku, N kre pa nhu manda-s tudu pa Santumé o pa Angóla… la pa Sul abaxu, pa es bai panha kakau, pa es bai karaga padja, pa es pode prende ruspeta branku. I pa N termina, na kualidadi di patrixu i konpatrióta, nhu seta un abrasu mutu pertadu di es amigu bué fixi, Aniba dus Reis Borzi”.

E fitxa karta e txoma.

NHU ANIBA – KALISTRU!… (Kalistru kanba na skarera, e longa-l karta) Toma kel karta li, bai sela mula bu bai ntrega-m el, urijenti, la Praia na senhor Governador, Artur Marinha di Kanpus.

KALISTRU – Sin, senhor Aniba. Kál mula ki e pa N bai ku el?

NHU ANIBA – Sela Júlia, pamodi Nha Pónxa inda sta parida nobu.

Kalistru da ku kabésa, sai fadigadu.

V SÉNA

Na igreja di Nha Santa Katrina, na reunion na salon.

PADRI GRASA – Jovens parokianus debe rasa kada bes más, debe poi fé na Jezus Kristu i pedi-L pa e roga pa es, djuntu di Nhór Dés na Seu, pa midjora-nu kau i pa salva se kiriatura.

TUDU ALGEN – Ámen!

PADRI GRASA – Kusa ki kontese ku Nha Juvina i ku kel Anju di Kristu ki e teneba bonbudu na kósta, foi mutu tristi. Tristi i mutu kabakiadu.

XILA DI PALA – Kes Xupai di Nhu Aniba e so kunfiadus… Satanás di Infernu!

PADRI GRASA – Renderus ta paga ses dismu, tudu anu, sikré txuba txobe o txuba ka txobe, es ta simia ses lugar es-so, es ta djunta-mo na simentera, na mónda ku na ramónda, asves te na maré di tra flor ku na kórta es ta djunta-mo. Kodjéta óras ki da es ta raparti na metadi-meiu es ku morgadu.

NHA SUZANA – I nu ten ki ta karaga párti di morgadu pa nu bai poi la se armanzen purmeru, pa nu kunsa karaga di-nos pa nu bai ku el nos kasa.

FELISIANA – I e nos inda ki ten ki pidi buru npristadu pa nu karaga párti di morgadu na el.

XILA DI PALA – I tudu mes nos e obrigadu tra un diâ pa nu bai djuda-l kaska midju ku dugudja fixon digrasa!

NHAPULDINA – Trizoranu-pasadu nha maridu bai paga-l dismu, so pamodi e ka bai bistidu ku fatu ku gravata, e nega resebe-l dismu.

NHA SUZANA – Nton nhos ka paga dismu trizoranu pasadu?

NHAPULDINA – Kenha ki fla-nha?! Nu ka ta fikaba sen lugar pa nu simia?! Nha maridu bai nprista un fatu-bédju na se kunpadri Ponpilu e bai ku el bistidu.

FELISIANA – Anha kel uma Ponpilu la… e ta bisti ku maridu’l nha?

NHAPULDINA – So si nha odjaba modi ki nha maridu fika galanti dentu di kel uma kalsa balafó sotidu… nha ta kuda e txóta ta bai reunion. Kaba, teoxi e ka kaisaba sapatu, e poi sapatu na pe, pe trokadu.

Es da un grasinha, es tapa mo na bóka.

PADRI GRASA – Sima N sa ta flaba, duranti tudu kes anu li ki séka fase, renderus kontínua ta paga ses dismu. Gosi go, es ka pode kata simenti purga na kau ki e es ki ta paga dismu. Fórti indjustisa tamanhu! Ki kiriatura sen alma! Ku bénda di kes gransinhus di purga li, ta daba un getinhu la na kasa, ku sustentu di família di kes mudjeris trabadjadera la.

NHA SUZANA – Nhór Dés ta djobe na ses fidju.

PADRI GRASA – Senhor Governador manda trópas ben la di Praia, mudjeris sta prezu un-monti la kadiâ di Krus Grandi.

FELISIANA – Fladu ma Nhanha Bónga ka pegadu. Ma el e konsigi skapa.

PADRI GRASA – E foi úniku ki konsigi skapa. E sta sukundidu i es sta se trás pa es prende-l.

NHA SUZANA – Tanbe!… Pa e subi na stribu pa e mixa Xupai dentu’l bóka!

PADRI GRASA – Apezar di ki kusa ki e fase ka ta fasedu, pamodi mudjer ka debe mixa omi na bóka, e ka motivu pa es sakrifikadu di kel manera li.

E djobe na liróji.

NHAPULDINA – Si éra mi N ta mixaba Kalistru tanbe na bóka. El ku Djon di Kininha es e más kunfiadu.

PADRI GRASA – Okei. Ago nu ben fase uns minotinhu di intervalu.

Duranti intervalu es fika ta komenta ku kunpanheru na ruâ. Padri Grasa kontínua dentu Grexa ta ruma kau. Dos militar: un Komandanti ku un Serjenti kanba.

KOMANDANTI – Senhor Padri Grasa, nhu sta prezu.

PADRI GRASA – Nhór Dés di Seu!… (E bense) Kusé ki N fase, senhoris militaris?

KOMANDANTI – Nu ten informason ma nho e kóntra Nason. Ma nhu sa ta txustxusi, ta poi mudjeris kusa na kabésa pa ranja dizakatu kóntra ses patron.

PADRI GRASA – Ami?!… Kóntra Nason?!

Serjenti po-l jéma na mo, pintxa-l na kósta ku tudu salbaxariâ.

SERJENTI – Senhor Padri ka sabe ma konta kasí e pekadu?

PADRI GRASA – Kel-li e kusé, kiriaturas di Deós? Ki kasí ki N konta?!

SERJENTI – Nhu kala bóka, nhu pasa pa dianti nu bai. Ma dja e si nhu ta prende dexa di ser kunfiadu.

E kontinua ta pintxa-l na kósta es bai.

VI SÉNA

Nhanha Bongolon djunta un grupu di gentis, na maioriâ mudjeris, es plania módi ki es ta liberta Nhu Padri.

NHANHA BONGOLON – Nu ten ki ta tra Nhu Padri di kadiâ.

NHAPULDINA – Módi propi, Nhanha? Anha… kadiâ ten Guarda, ten Pulísia, sta-m propi ma te Trópas sta la!

NHANHA BONGOLON – Pur isu ki nu sta li pa nu studa módi ki nu ta fase. Pa nu ka bai pursí.

NHAPULDINA – Mas bu ten serteza ma ta da óbra? Ma nu ta konsigi?

NHANHA BONGOLON – N ten serteza ma nu ka ta konsigi si nu ka spurmenta.

XILA DI PALA – Nu ta konsigi sin. Nu ten e ki ta bai sen medu.

NHANHA BONGOLON – La pa banda di um’óra di mardugada guardas ta sta tudu ku kansadu… tudu ku sonu. Nu ta poi omis ta bai di frenti, ku ses faka ku ses maxin, anos mudjer, nu ta bai ses trás, ku nos matxadu ku po-di-pilon i, meninus ta bai nos trás, pa si verukazu, es ta da ku pédra.

NHAPULDINA – Si ka da óbra, ki nu botadu mo?!… Si nu ka nforkadu ku kabésa pa baxu, nu ta butuperiadu, nu ta rapatiadu pa Santumé o pa Angóla.

XILA DI PALA – Seja komu for, si nu fika bóka kaladu, ketu na nos kau, sen fla, sen fase nada, nu ta kaba pa móre fepu ku bariga kolonbidu na kósta. Kumida dja ka ten pa nu kume, kau sta mariadu, nu ka sabe kusé nu ta fase.

NHANHA BONGOLON – Móre ku brasu nkrusadu na petu ki nu ka pode seta.

NHAPULDINA – I kel-li propi e pekadu.

XILA DI PALA – Nu ta konxe katikati, nu ta striba pa nu ranja dinheru pa nu paga nos dismu!…

NHAPULDINA – Nhos tene rezon. Dja nu sta fartu di abuzus di brankus li na nos téra.

XILA DI PALA – Sta-m ma e Funaná ki bai xiba Padri Grasa. Ma e ekl ki bai txoma Pulísia! N odja-l ta kanba kuazi djuntu ku Polísia

NHAPULDINA – Nton nu ten ki njusta kónta ku el. Pe-di-galu di mérda!

NHANHA BONGOLON – Nhos nu dexa stória di Funaná pa dipos. Ago nu trata di kusa más inportanti. Di tra Padri Grasa di kadiâ.

XILA DI PALA – Nu ten ki ta tra medu. Nu sta na nos téra.

NHAPULDINA – Probulema e ki es, es ten arma… es ten Polísia, es ten soldadu.

NHANHA BONGOLON – I anos nu sta ku nos rezon… dja nu sta fartu di sufri.

XILA DI PALA – Si nu djunta nos moku nu ta ganha.

NHAPULDINA – Nhos pode konta ku mi. N sta fartu di abuzus di mandrongus.

NHANHA BONGOLON – Nu ta mostra-s ma li ka ten pretu ka ten branku, ka ten pobri ka ten riku. Ali nos tudu e kelmé.

XILA DI PALA – Kel ó ki dja nu solta senhor Padri, nu ta organiza nu ta enfrenta otoridadis. Nu sta dentu nos téra. Nu ka ten kau bai.

Es sai un trás di otu.

VII SÉNA

Barafunda na porta di Kadiâ, es ta parse ku Padri keregadu i tudu mudjeris libertadu.

Partilhe esta notícia

SOBRE O AUTOR

Redação